Sabr – cierpliwość

„Cierpliwość jest światłem” (Muslim)

W warunkach kryzysów i ich skomplikowanego, długotrwałego przebiegu jedynie cierpliwość oświetla muzułmaninowi drogę, chroni przed zbłądzeniem i depresją. Cierpliwość jest cnotą przydatną muzułmaninowi w jego wierze i życiu doczesnym, toteż musi on wyćwiczyć w sobie zdolność stawiania czoła przeciwnościom i oczekiwania na pomyślny ich koniec, jakkolwiek długo należałoby spokojnie zaczekać na ten moment, wierząc, że na pewno nastąpi. Allah uważał za konieczne poddanie ludzi próbie, co w rezultacie przygotowuje ich do sytuacji nieoczekiwanych – może nawet tragicznych, aby mogli odważnie stawiać im czoła.

„My na pewno będziemy was doświadczać, aby poznać tych spośród was, którzy są gorliwi w walce, tych, którzy są wytrwali i badać wiadomości o was (Koran, 47: 31)

Pewien poeta przedstawił tę myśl następująco: „Znaliśmy noce, nim one nastąpiły ,a gdy nadeszły, nasza wiedza o nich nie stała się wcale bogatsza!”. Stawianie czoła wydarzeniom zgodnie ze światłą wizją i pełnym przygotowaniem jest bardziej godne człowieka i pożyteczne dla jego spraw. Wszechmogący głosi:

„ Wy z pewnością będziecie doświadczani w waszych dobrach i w was samych; i usłyszycie od tych, których została dana Księga przed wami, i od bałwochwalców, wiele złego. A jeśli będziecie cierpliwi i jeśli będziecie bogobojni, to okażecie prawdziwe zdecydowanie”. (Koran, 3: 186).

Cierpliwość jest oparta o dwie istotne prawdy; pierwsza ma związek z charakterem życia doczesnego. Allah nie uczynił z tego życia miejsca kary, lecz sprawdzianu. Czas spędzony w tym życiu składa się z nieprzerwanego łańcucha sprawdzianowi kiedy kończy jeden ,rozpoczyna się drugi, który może okazać się całkiem odmienny od poprzedniego. Znaczy to, że człowiek może zostać poddany raz jednemu, a drugi raz całkiem przeciwnemu sprawdzianowi, tak jak żelazo po wytopie wrzuca się do wody.

Salomon, który był znawcą natury świata, gdyż został obdarzony wielką zdolnością operowania siłami natury, kiedy chciał, żeby mu przyniesiono tron królowej Saby, powiedział:

„Rzekł on: „O szlachetni, którzy z was przyniesie mi jej tron, zanim przybędą do mnie poddani?” Wielki dowódca spośród dżinnów powiedział: „Ja ci go przyniosę, zanim zakończysz to posiedzenie. Rzeczywiście jestem dość silny, by tego dokonać, a i można mi zaufać”. „Powiedział ten, który posiada wiedzę z Księgi: „Ja ci go przyniosę, zanim powróci do ciebie twoje spojrzenie.” A kiedy Salomon zobaczył go stojącego solidnie przed nim, powiedział : „ To jest z łaski mego Pana, aby mnie doświadczyć, czy będę wdzięczny czy niewdzięczny. ”Kto jest wdzięczny dla siebie samego; a kto jest niewdzięczny – zaprawdę, mój Pan jest Bogaty, Szlachetny!” (Koran, 27: 38-40).

Smutne doświadczenia nie posiadają jasnej przyczyny. Najłatwiej zrozumieć to poprzez porównanie życiowych sytuacji z sytuacją wojska zmobilizowanego do boju. Niektóre oddziały tego wojska mogą otrzymać rozkaz walki aż do śmierci w celu ratowania innych. Te inne oddziały mogą z kolei otrzymać rozkaz uczestniczenia w nowych walkach, wykonywanych przez dowództwo zgodnie z wizją nadrzędnego interesu. W tak ogromnej strategii jednostka jest niedostrzegalna, ponieważ krąg bywa tak szeroki, że nie można go wiązać z określoną osobą.

Los też może wybrać niektórym osobom taki sprawdzian, który kończy się ich zgonem. Człowiek nie ma innego wyboru jak tylko przyjąć nadchodzące nieszczęście z cierpliwością i spokojem, a skoro życie sprowadza się do egzaminu, to kierujemy zatem swoje wysiłki ,aby go zdać z powodzeniem.

Sprawdzian życia nie składa się ze słowa pisanego czy mówionego, mogą to być cierpienia duszy bądź droga strachu i niepewności. Są to sprzeczności tego świata, które napełniają brzuchy złych ludzi i każą dobrym ludziom spać głodnymi. Są to niesprawiedliwości, które sprawiają, że jedni uzurpują sobie prawo do boskości, podczas gdy inni umierają w obronie swoich utraconych praw.

Historia życia od początku stworzenia do dnia dzisiejszego napawa smutkiem! Prawda wymaga od nas, abyśmy kroczyli drogą życia w przekonaniu, że jest ona trudna i ciernista. Druga natomiast prawda ma związek z naturą wiary.

Wiara jest więzią między człowiekiem a Wielkim Allahem. Podobnie jak przyjaźń między ludźmi nabiera znaczenia dopiero, kiedy jest poddana próbom czasu i wydarzeń, tak samo więź wiary podlega sprawdzianom, które albo odkryją jej prawdę albo fałsz.

Wszechmogący Allah powiedział:

„Czy ludzie sądzą, że pozwolimy im powiedzieć: „Uwierzyliśmy!” i nie będą poddani próbie? Przecież doświadczyliśmy tych, którzy byli przed nimi. A Allah na pewno zna tych, którzy mówią prawdę i zna kłamców!” (Koran, 27: 2-3).

Nie ulega wątpliwości, że wiedza Allaha ogarnia zarówno jawne, jak i ukryte sprawy oraz że sprawdzian nie przynosi niczego nowego dla wszechwiedzy Allaha; człowiek podlega sprawdzianowi w oparciu o wiedzę Allaha na podstawie czynu wykonanego, zarejestrowanego i utrwalonego w pamięci. O nich właśnie Allah rzekł:

„W Dniu kiedy zabierzemy ich wszystkich, powiemy tym, którzy dodawali jemu Współtowarzyszy:” Gdzie są wasi współtowarzysze, których uznajecie?” Wtedy oni nie będą mieli żadnego dowodu, tylko powiedzą: „Na Allaha, naszego Pana! My nie byliśmy nigdy bałwochwalcami!” Popatrz, jak oni kłamią samym sobie i jak odsunęło się od nich to, co oni wymyślili!” (Koran, 6: 22-24).

W stosunku do takich ludzi, kryterium oceny ich czynów nie będzie jedyną miarą wiedzy Allaha. Będą oni ukarani sprawiedliwie wyłącznie na podstawie swoich czynów, a czyny te będą w ich i cudzych oczach ewidentnym dowodem zepsucia i zła.
Na powyższych prawdach opiera się cierpliwość. Jednakże nawykły do ignorowania faktów człowiek dziwi się, gdy napotyka na trudności, traci cierpliwość, nie może się odnaleźć na ziemi i czas dłuży się niezmiernie, a chciałby znaleźć natychmiastowe wyjście z sytuacji. Takie próby rzadko kończą się powodzeniem, bo są niezgodne z naturą wiary i świata. Muzułmanowi wypada zaś wyćwiczyć sobie umiejętność długiego wyczekiwania. Allah głosił:

„Człowiek został stworzony z pośpiechu! Ja pokażę wam niebawem Moje znaki; nie żądajcie więc ode Mnie pośpiechu!” (Koran, 21: 37)

Hadis podaje:

„Kto ćwiczy w sobie cierpliwość , Allah mu da cierpliwość, a kogo obdarzona dobrem, obdarzono też dużą cierpliwością”. (Al Buchari)

Cierpliwość jest też oznaką wielkości i znamieniem doskonałości, oznaką kontroli osoby nad otoczeniem. Dlatego też „Cierpliwy” (Al-Sabur) jest jednym z pięknych imion Allaha. On wyczekuje i nie śpieszy się, nie wymierza kary zaraz po popełnieniu przestępstwa, lecz jego sądy działają wedle długości wieków, a nie – życia ludzkiego; działają więc w ramach długiego czasu, a nie – według rytmu rozpalonych emocji:

„Oni domagają się od ciebie przyśpieszenia kary! Allah nie zmieni nigdy Swojej obietnicy! Zaprawdę, jeden dzień u twego Pana jest jak tysiąc lat według waszego liczenia!” (Koran, 22: 47)

Cierpliwość jest ponadto elementem dojrzałego męstwa i bohaterstwa. Cierpliwi bohaterowie i wielcy ludzie właśnie umożliwiają światu przechodzenie z jednego etapu do drugiego oraz wywiązanie się ze swojej wielkiej misji.

Trudy i sprawdziany przywódców szły w parze z ich zdolnościami i zasługami. Posłaniec Allaha (Pokój z Nim), zapytany, kogo spotykają trudne sprawdziany, odpowiedział :

„Proroków, a następnie idealnych i coraz mniej idealnych. Ludzi spotykają ciężkie próby na miarę ich wiary. Czyja wiara jest silna, temu ciężar próby urasta, i odwrotnie wraz z osłabieniem wiary zmniejsza się ciężar i siła sprawdzianu. Ten, którego napotyka sprawdzian i kroczy po ziemi, zostanie rozgrzeszony” (Ibn Hajjan)

Udział i zdolności w omawianym zakresie nie są – rzecz jasna- jednakowe. Z jednej strony kodeks wielkości inspiruje w kierunku wyrażonym dobitnie przez jednego z przywódców amerykańskich: ”Nie proście Allaha o ulżenie waszego ciężaru, lecz o wzmocnienie waszych barków”. Mały ciężar, beztroskie życie i brak obowiązków to z drugiej strony – cechy charakterystyczne głównie dla życia dzieci bądź dorosłych domatorów.
Stąd islam wyróżnił muzułmanów podejmujących odważne trudy życia doczesnego.

„Wierny muzułmanin jest podobny do młodej rośliny, która-która pod wpływem działania wiatru – raz się zgina, raz się wyprostowuje aż zakończy swój żywot. Natomiast, niewierny jest podobny do drzewka wyrwanego z korzeniami, które nic nie spotka aż do momentu obumarcia”. (Muslim)

Tu właśnie tkwi tajemnica wypowiedzi Posłańca Allah (Pokój z Nim):

„ Kogo Allah zechce obdarzyć dobrem, to go dotknie próbą.” (Al Buchari).

Inna wypowiedź brzmi :

„Gdy Allah pokocha dany lud, dotknie go nieszczęściem. Akceptując to, otrzymuje się akceptację Allaha, zaś wyrażając gniew z tego powodu, otrzymuje się w zamian jego gniew.” (Al Tirmidhi)

Nagroda Allaha dla tych, którzy znoszą z cierpliwości trudy życia, jest o wiele większa niż dla pozostałych form pobożności:

„Kiedy w Dniu Sądu Ostatecznego będą świadkami wynagradzania ludzi dotkniętych za życia nieszczęściem, ludzie żyjący poprzednio na ziemi w zdrowiu i dobrobycie będą żałować, że ich ciała nie były w życiu doczesnym poszatkowane.” (Al Tirmidhi)

Nie wynika z tego, że Islam gloryfikuje cierpienie dla nich samych. Anas ibn Malik podaje:

„ Posłaniec Allaha (Pokój z Nim) zobaczył staruszka podtrzymywanego przez dwóch synów. Zapytał, co się z tym staruszkiem dzieje. Powiedziano mu, że złożył ofiarę Allahowi, że będzie chodził. Wówczas Posłaniec Allaha (Pokój z Nim)rzekł: „Allahowi nie jest potrzebne cierpienie tego człowieka”.( Al Buchari) Następnie kazał mu wsiąść na wielbłąda. Podobnie wypowiedział się Posłaniec Allaha (Pokój z Nim),kiedy usłyszał, że pewna kobieta złożyła ofiarę pielgrzymki pieszo z Mekki do Medyny, a nie miała ku temu kondycji fizycznej: Radził jej udać się tam na wielbłądzie i złożyć zwierzynę ofiarną. (Abu Daud)

Wielki Allah i oznajmił:

„Dlaczego Allah miałby karać, jeśli będziecie wdzięczni i jeśli uwierzycie? Allah jest wdzięczny, wszechwiedzący!. (Koran, 2: 147)

Ważne są trudy, będące czymś w rodzaju ukrytego sprawdzianu. Należy je właśnie znosić z siłą, wiarą i spokojem a nie gniewem.

Podaje się, że Posłaniec Allaha (Pokój z Nim) wszedł do domu chorej kobiety. Zastał ją przeklinającą swoją gorączkę i chorobę. Posłańcowi Allaha (Pokój z Nim) nie podobała się jej postawa. Rzekł do niej współczująco: „Gorączka ta odpuszcza grzechy rodu Adama, tak jak asfalt wchłania zanieczyszczenia żelaza”. (Muslim)

Nie należy sądzić jednak, że trzeba umyślnie sprawiać sobie choroby ani też, że następstwo licznych nieszczęść jest równoznaczne z zapomnieniem Allaha o swoich sługach. Tak właśnie sądzono w okresach upadku. A przecież nieszczęścia powinny mobilizować do wielkich czynów.

Posłaniec Allaha (Pokój z Nim) powiedział: „Szlachetnym, syn szlachetnego, syn szlachetnego, syn szlachetnego był Józef, syn Jakuba, syn Izhaka, syn Abrahama.” (Al Buchari)

Był on Prorokiem wychowanym wśród Proroków, wywodzącym się ze starego drzewa genealogicznego. Zobaczmy, jak ten szlachetny w oczach Allaha spędził wczesne etapy swojego żywota w kolejnych nieszczęściach. Stracił matkę w wieku niemowlęcym, a następnie spiskowali przeciw niemu jego bracia – porwali go od ojca i wrzucili do studni. Uratowali go podróżnicy i sprzedali go w charakterze niewolnika za parę drachm. Nabył go król Egiptu, w którego pałacu stał się obiektem spisków, oskarżony o niecne czyny i wbrew oczywistej jego niewinności został wrzucony do więzienia w towarzystwie przestępców na okres kilku lat. Nie poddawał się jednak i w więzieniu przypominał ignorantom o Allahu:

„O wy, towarzysze więzienia! Czy podzieleni panowie są lepsi, czy Allah jeden, Wszechpotężny? Ci, których wy czcicie poza Nim, to są tylko imiona, którymi wy ich nazwaliście – wy i wasi ojcowie. Allah nie zesłał z nimi żadnej władzy. Sąd należy tylko do Allaha, On rozkazał, abyście czcili tylko jego. To jest religia prawdziwa, lecz większość ludzi nie wiem.”(Koran, 12: 39-40).

Ludziom moralnym, wyróżnionym, nie mąci nic czystości wiary ani toku życia doczesnego, podobnie jak to wyraża poeta: „Szlachetni, moralni ludzie są sensem swoich czasów, brak trosk pozbawiłby ich możliwości wykazywania swoich zalet”.

Posłaniec Allaha (Pokój z Nim) wiązał wielkość pozycji z ciężarem obowiązków i doświadczeń: „Gdy Allah wyznaczy słudze wysoką pozycję ,której nie osiągnął czynem, wtedy doświadcza go uszczerbkiem dla ciała, majątku czy potomstwa. Cierpliwością osiągnie on wyznaczoną przez Allaha pozycję”.(Ahmed)

Wielkość ciężkich doznań wydaje się oznaką wyróżnienia i oczekiwanego dobra.Cierpliwość i oczekiwanie są cechami zgodnymi ze stałymi prawami istnienia: roślinność nie urośnie ani nie dojrzewa tuż po sadzeniu- moną miesiące zanim nastąpi czas oczekiwanego żniwa, płód zaś pozostaje w łonie matki aż do pełnego ukształtowania wszystkich organów. A Allah Wszechmogący oznajmił nam przecież że stworzył świat w sześć dni – mógłby z pewnością zbudować jego filary w mgnieniu oka. Regulatorem czasu są dni i noce, wyznaczające długość życia ludzkiego. W tym czasie ujawniają się cechy charakteru człowieka. Ludzie mają szansę powrotu do Stwórcy:

„Powiedz: „Mój Pan nakazał to, co słuszne. Zwracajcie twarze w każdym miejscu modlitwy i wzywajcie Go, wyznając szczerze Jego religię! Tak jak On dał wam początek, wy do Niego powrócicie.” On poprowadził część z was drogą prostą, a część znalazła się w zabłądzeniu. Oto oni wzięli sobie szatanów za opiekunów, zamiast Boga, i sądzą, że są prowadzeni drogą, prostą. (Koran 7: 29-30)

Zatem, czas towarzyszy wszelkiemu ruchowi i bezruchowi istnienia: człowiek nie może więc ignorować czynnika czasu z powodu swojej niecierpliwości.

Cierpliwość ma wiele odmian. Cierpliwość w posłuszeństwie to uciążliwa praktyka ustanowionych filarów islamu. Modlitwa (salat) jest powtarzającym się obowiązkiem, o którym Allah mówi:

Nakaż swojej rodzinie modlitwę i bądź w niej wytrwały! My nie żądamy od ciebie żadnego zaopatrzenia; to My damy tobie zaopatrzenie! A ostateczny wynik przypada bogobojności! (Koran 20:132)

Allah Wszechmogący dodaje:

„Proście o pomoc w cierpliwości i w modlitwie! Zaprawdę, to jest trudna rzecz, ale nie dla ludzi pokornych”.(Koran, 2:45)

Należy też cierpliwie postępować z ludźmi pobożnymi:

„I bądź cierpliwy z tymi, którzy rano i wieczór wzywają swego Pana, pragnąc oglądać Jego oblicze. I niech twoje oczy nie odwracają się od nich ku ozdobom życia tego świata.
Nie słuchaj tego, którego serce uczyniliśmy niedbałym o to, by Nas wspominać, który postępuje za swoją namiętnością, którego postępowanie przekracza miarę.” (Koran 18:28)

Rada o zachowaniu cierpliwości towarzyszy obronie prawdy. Wszechmogący Allah przysiągł, że powodzenie ludzi zależy od nich:

Na porę przedwieczorną! Zaprawdę, człowiek jest na drodze zguby! Z wyjątkiem tych, którzy uwierzyli i czynili dobre dzieła, i zachęcali się wzajemnie do prawdy, i zachęcali się wzajemnie do cierpliwości. (Koran 103:1-3)

Cierpliwość wobec pokus chroni przed popełnieniem grzechu.

Posłaniec Allaha (Pokój z Nim) powiedział: „Droga do Raju prowadzi przez wyrzeczenie się, do piekła przez poddanie się pokusom”.

Wyrzeczenie i odrzucenie pokus mogą być jedynie dziełem cierpliwego człowieka, a cierpliwość jest konsekwencją zdecydowanego przekonania i ukierunkowania się na zadowolenie Allaha. Cierpliwość idzie też w parze z ascezą i ochroną wierzącego przed grzechami.

„Ty się mścisz na nas tylko dlatego, że uwierzyliśmy w znaki naszego Pana, kiedy one do nas przyszły. Panie nasz! Wylej na nas cierpliwość i przyjmij nas jako całkowicie poddanych!(Koran 7:126)

Na dodatek, zwracanie się do Allaha w trudnych momentach życia przynosi ukojenie, co pomniejsza lub likwiduje poczucie bólu:

„My doświadczymy was nieco strachem, głodem i utratą dóbr, życia i owoców. Głoś radosną wieść cierpliwym! Tym, którzy – kiedy dosięgnie ich nieszczęście -mówią: „Zaprawdę, do Boga, i zaprawdę, do Niego powrócimy!” Oto ci, nad którymi jest błogosławieństwo ich Pana i miłosierdzie! Tacy są prowadzeni drogą prostą! (Koran, 2:155-157).

Posłaniec Allaha (Pokój z Nim) oznajmił jednej ze sławnych muzułmanek (Umm Ala) podczaj jej choroby: „Mam dla Ciebie Umm Ala dobrą nowinę – choroba muzułmanina sprawia odpuszczenie grzechu tak samo jak ogień przyczynia się do oczyszczenia żelaza i srebra” (Al Nisai)

Kolejny hadis głosi: „Allah nie zgodzi się na niższą nagrodę dla swego wierzącego sługi – cierpliwego i wstrzemięźliwego –niż wstąpienie do Raju” (Abu Daud)

Nie należy też zapomnieć, że wszystko do czego przywiązujemy wagę jest bliższe Allahowi w tym sensie, że Allah ma do tego większe prawo. Dziecko jest oczywiście bliskie rodzicom, ale to Allah dał je im i On otworzył ludzkie oczy na światło życia i zezwolił na rozwój ciała. On też sprawi obrócenie się ciała w proch.
Podanie tradycji cytują też Al-Kasima ibn Muhammada, mówiącego: „Zmarła kobieta, w związku z tym przybył do mnie z kondolencjami Muhammad ibn Kab al-Kuradhi, który powiedział: „Żył kiedyś mąż Izraelita uczony, pobożny, który miał ulubioną żonę. Ona zaś zmarła, a jego reakcją w stanie smutku było zamykanie się przed ludźmi. Nie przyjmował nikogo przez dłuższy czas. Pewna kobieta postanowiła dotrzeć do niego i z wielkim trudem jej się to udało. W rozmowie z nim owa kobieta, przedstawiła uczonemu w piśmie taki problem: Pożyczyłam biżuterię od kobiety i przyzwyczaiła się do niej. Właścicielka chce biżuterię z powrotem, a ona sama też przyzwyczaiła się do niej. Kto ma więc prawo do biżuterii? Uczony zdecydowanie był za prawem właścicielki i za oddaniem biżuterii. Mądra kobieta rzekła wreszcie do pogrążonego w smutku męża: „Allah przecież pożyczył ci coś, co zabrał. Czemu rozpaczasz, jak właściciel zabiera to, co mu się słusznie należy?” Zrozumiał dobrze mowę kobiety i wyciągnął odpowiednie pożyteczne wnioski”. (Malik)

Źródło: Powyższy wpis to fragment z książki „Zarys Etyki Muzułmańskiej”, Muhammad AL-Gazali