Kultura rozmowy
Dar przekazywania informacji jest jednym z największych darów, jakimi Allah obdarzył człowieka i wywyższył go ponad inne stworzenia:
„Miłosierny! On nauczył Koranu. On stworzył Człowieka. On nauczył go jasnego wyrażania się” Koran 55: 1-4
Im dar Allaha jest większy, tym jego owoce są bardziej odczuwalne wśród nas i tym więcej powinniśmy za to dziękować. Islam opisał sposób, w jaki ludzie powinni wykorzystywać ten dar i jak wykorzystać swoje języki dla własnego dobra. Przecież większość ludzi nie zaprzestaje gadulstwa i ich języki nie spoczywają. A jakbyś chciał studiować sens ich rozmów, niewiele wartości, a nawet dużo słów szkodliwych znalazłbyś. A przecież nie po to Allah wyposażył człowieka w ośrodek mowy, nie tą drogą można wykazać się zdolnościami.
„Nie ma żadnego dobra w ich licznych tajnych rozmowach, z wyjątkiem głosu tego, kto nakazuje jałmużnę albo – słuszne postępowanie, albo – zgodę między ludźmi. A kto tak czyni, bardzo pragnąc przypodobać się Bogu – to My mu damy nagrodę ogromną” (Koran 4:114)
Islam szczególnie zatroszczył się o sposób rozmowy i wyrażania się, dlatego że słowa wychodzące od człowieka są najlepszym wskaźnikiem wartości jego umysłu i kultury i poprzez sposób rozmowy jakiejś grupy sądzimy o jej ogólnym poziomie i o stopniu kultury jej środowiska.
Człowiek powinien zastanowić się, zanim cokolwiek powie. Powinien zastanowić się, czy jest powód do rozmowy? Jeżeli jest, niech mówi, jeżeli nie- lepiej niech milczy. Wstrzymanie się od rozmowy wtedy, kiedy nie trzeba, jest jednym ze sposobów czczenia Allaha, dobrze wynagradzanym.
Abdullah Bin Masud powiedział: „ Przysięgam na Allah, nie ma na kuli ziemskiej rzeczy, które potrzebuje długiego uwięzienia tak jak język.”(Al Tabarani)
Abdullah Bin Abbas powiedział: ”Pięć spraw jest lepszych niż posiadanie koni czystej rasy: Nie rozmawiaj o sprawach, które cię nie dotyczą bo nie masz obowiązku i nie ma gwarancji, że nie będziesz grzeszyć! I nie rozmawiaj o sprawach, które cię dotyczą dopóty, dopóki nie znajdziesz stosownej chwili, bo być może mówiąc o swoich sprawach, powiesz coś nie na miejscu i będziesz się wstydził! Nie próbuj przypodobać się głupiemu czy mądremu, albowiem mądry cię odrzuci a głupi zaszkodzi! Powiedz o swoim bracie, gdyby był nieobecny, to, co chciałbyś, żeby o Tobie opowiadał, gdybyś był nieobecny. Przebacz mu rzeczy, które chciałbyś, żeby ci przebaczył. Rób tak jak człowiek wiedzący, że jest wynagrodzony za lojalność a ukarany za brak lojalność”. (Ibn Abi Al Dunia)
Muzułmanin nie może tego spełnić dopóty, dopóki nie panuje nad swoim językiem , powinien wstrzymać język, kiedy trzeba milczeć i kontrolować go, kiedy trzeba mówić. Natomiast ludzie, prowadzeni przez swoje języki , zmierzają ku przepaści.
Gadatliwości towarzyszy hałas zaburzający koncentrację i logiczne myślenie. Wygląda to tak, jakby była przerwa między mózgiem a nieprzerwanym potokiem słów. Człowiek chcący zebrać myśli i przeanalizować sprawę, ucieka się do milczenia. Nawet gdy chce przeanalizować swój charakter i selekcjonować swój umysł, ucieka od hałaśliwego środowiska do zamilkłej, cichej wsi. I bez wątpliwości – Islam zachęca do milczenia i traktuje go jako szybki sposób oczyszczania duszy.
Tutaj możemy przytoczyć radę Wysłannika Allaha (Pokój z Nim) dla jego przyjaciela Abi Zar: „Przyzwyczajaj się do długiego milczenia, ponieważ to jest wygnaniem szatana i pomocą dla Ciebie w ochronie Twojej wiary”.(Ahmad)
Tak, język jest rozwiązanym sznurem w rękach szatana, który kieruje człowieka, dokąd chce. Muhammad (Pokój z Nim) powiedział: „Nie wyprostuje wiara sługi, dopóki nie wyprostuje jego serca, i nie wyprostuje jego serca, dopóki nie wyprostuje jego języka”. (Ahmad)
Pierwszym krokiem do wyprostowania się człowieka jest odnieść się milczeniem do spraw, które jego nie dotyczą i nie mieszać się tam, gdzie nie trzeba.
Muhammad (Pokój z Nim) powiedział: „Jednym ze znaków wierności człowieka jest pozostawienie spraw, które jego nie dotyczą, sobie samym”. (Al Titmidhi)
Fundamentem sukcesu jest oddalenie się od pustej gadaniny. Koran umieścił tę cechę między dwoma obowiązkami: modlitwy i jałmużny. Odzwierciedla to sura:
„Szczęśliwi są wierzący, którzy są pokorni w swoich modlitwach, którzy się odwracają od pustej gadaniny, którzy dają jałmużnę” Koran, 23:1-4
Im bardziej muzułmanin oddala się od pustej gadaniny, tym wyższe jest jego miejsce u Allaha. Anas Ibn Malek powiedział, że zmarł kolega, a drugi odrzekł w obecności Posłańca (Pokój z Nim): „Cieszy się Rajem” ,wówczas Posłaniec (Pokój z Nim) powiedział „A może nie wiesz; może mówił coś, co go nie dotyczyło, albo żałował czegoś, co go nie wzbogaciło”.(Al Tirmidhi)
U człowieka gadatliwego związek między jego umysłem a słowem jest słaby, człowiek ten rozmawia, nie ważąc swoich słów, a one wracają do niego przysparzając mu problemów. Nie zapominajmy o sławnym, dawnym powiedzeniu „Dużo mówiący popełniają dużo błędów”.
I Muhammad (Pokój z Nim) powiedział : „Język może doprowadzić człowieka do większej przepaści, niż nogi jego doprowadzą”. (Al Bejhaqi)
Każdy, jeśli już coś mówi, powinien powiedzieć coś dobrego i powinien przyzwyczaić swój język do wypowiadania stosownych słów, przecież piękny styl rozmowy reprezentuje wysoką kulturę. Koran objaśnił że odpowiedni sposób wyrażania się jest jednym z przymierzy zawartych między Allahem a ludem Izraela w czasach Mojżesza:
Oto zawarliśmy przymierze z synami Izraela:
„Nie będziecie czcić nikogo innego, jak tylko Boga; rodzicom okazujcie dobroć i bliskim krewnym, i sierotom, i biednym. Przemawiajcie do ludzi uprzejmie! Odprawiajcie modlitwę i dawajcie jałmużnę!” Potem jednak wyście się odwrócili oprócz nielicznych spośród was, i wy się sprzeciwiacie.” Koran 2 : 83
Odpowiedni sposób wyrażania się jest potrzebny zarówno wśród przyjaciół jak i wrogów; przynosi dobre owoce; z przyjaciółmi- chroni przyjaźń, utrwalają i zamyka wszystkie drogi, którymi mógłby wejść między nich szatan i zepsuć więzi między przyjaciółmi.
„I powiedz Moim sługom, żeby mówili to, co jest lepsze. Zaprawdę, szatan wznieca spory pomiędzy nimi; zaprawdę, szatan jest dla człowieka wrogiem oczywistym! „ Koran 17:53
Szatan uważnie pilnuje ludzi i zależy mu na tym, aby wśród nich posiać nienawiść i wrogość i robić „z igły widły”.
Jedynym środkiem zamykającym mu drogę jest odpowiedni sposób wyrażania się. Natomiast odpowiedni sposób rozmowy z wrogami gasi istniejącą nienawiść lub łagodzi ją albo przynajmniej tłumi szerzące się zło.
„Dobry czyn i zły czyn nie są równe. Odsuwaj więc gorszy czyn tym, co jest lepsze. Wtedy ten, który jest tobie wrogiem, będzie jak bliski przyjaciel”. Koran 41:34
O przyzwyczajaniu się ludzi do odpowiedniego sposobu wyrażania się w jakichkolwiek sytuacjach Prorok (Pokój z Nim) powiedział „ Wy nie uszczęśliwiacie ludzi przez Wasze pieniądze na tyle, na ile uszczęśliwiacie ich przez uśmiechniętą twarz i dobry sposób komunikowania się” (Al Bazzar)
Brak podarunków, ale kulturalne traktowanie jest lepsze niż dawanie z wulgarnością.
„Uprzejme słowa i przebaczenie są lepsze niż jałmużna, po której następuje obraza. Allah jest Bogaty, Wspaniałomyślny!” Koran 2:263
Allah nakazał, żeby nasze rozmowy z ludźmi innych wyznań były utrzymywane w tym szlachetnym, spokojnym tonie, prowadzone bez przymusu, chyba że w celu obrony, wtedy przymus jest dopuszczalny.
„I nie sprzeczajcie się z ludem Księgi inaczej jak w sposób uprzejmy – z wyjątkiem tych spośród nich, którzy są niesprawiedliwi” – i mówcie: „Uwierzyliśmy w to, co nam zostało zesłane, i w to, co wam zostało zesłane. Nasz Allah i wasz Bóg jest jeden i my jesteśmy Mu całkowicie poddani”. Koran 29:46
Wielcy ludzie zawsze kontrolowali język i styl wypowiedzi. Malek relacjonuje, że słyszał od Jahia Ibn Said, że Jezus (Pokój z Nim) idąc drogą zobaczył świnię i powiedział: ” Odejdź w spokoju”. Wówczas zapytano go: ,,Mówisz do świni?” A On na to:” Nie chcę przyzwyczaić swojego języka do mówienia zła”. Niektórzy ludzie mają wybuchowy charakter, nie znają żadnych granic, nie przeszkadza im, że innym wyrządzają krzywdę. Szlachetny człowiek nie powinien z takimi ludźmi dyskutować, dlatego że pobudzanie ich może prowadzić do złych konsekwencji.
Islam nakazuje łagodnie postępować z takimi ludźmi. Aisza, żona proroka (Pokój z Nim) powiedziała, że mężczyzna prosił o spotkanie z prorokiem (Pokój z Nim). Wtedy Prorok(Pokój z Nim)odrzekł, że on jest złym człowiekiem. Ale gdy tamten wchodził, Prorok (Pokój z Nim)uśmiechnął się do niego i przyjął go z życzliwością. A gdy wyszedł, żona Proroka (Pokój z Nim ) zapytała:” O, Proroku Allaha, jak usłyszałeś głos tego człowieka, powiedziałeś, że on jest złym człowiekiem, a potem uśmiechnąłeś się do niego. Jak wytłumaczysz swoje postępowanie?” Odpowiedział:” O Aiszo, czy kiedyś widziałaś, bym był wulgarny?” Najniższy stopień ludzi u Allaha w Dniu sądu, to ludzie, z którymi inni boją się kontaktować przez ich wulgarność” (Al Buchari). Ten sposób postępowania jest sprawdzony w praktyce. Człowiek nie może stracić panowania nad sobą w kontaktach z ludźmi o niskim morale. I gdyby chciał uczyć zasad postępowania każdego niezrównoważonego człowieka, z którym miałby kontakt, zabrakłoby mu sił i czasu. I dlatego Koran chwali taki sposób rozmowy z tymi ludźmi.
,,Słudzy Miłosiernego, którzy chodzą po ziemi skromnie i kiedy ludzie nieświadomi zwracają się do nich, to mówią: ”Pokój”(25:63)”
„A kiedy słyszą pustą gadaninę, odwracają się od niej, mówiąc: ”Do nas należą nasze czyny, a do Was wasze. Pokój Wam, my nie pragniemy ludzi niemądrych.”(28:55)
Od muzułmanina jest wymagane, aby był wytrwały i aby nie dopuścił do rozprzestrzeniania się zła. Said Ibn Almusejab powiedział: ”Gdy posłaniec (Pokój z Nim) przebywał wśród swych przyjaciół, jakiś mężczyzna znieważył Abu Bakra, a ten milczał. Mężczyzna powiedział coś jeszcze, a Abu Bakr nadal milczał, to ten po raz trzeci …i wówczas Abu Bakr mu odpowiedział. Posłaniec ( Pokój z Nim )wstał. Abu Bakr zapytał posłańca (Pokój z Nim):,,Czy coś znalazłeś nie tak z mojej strony posłańcu (Pokój z Nim)? odpowiedział: ”Nie, lecz zszedł anioł z nieba; który odpowiadał za ciebie i unieważnił słowa oszczercy w tym, co mówił. A jak ty odpowiedziałeś, poszedł Anioł i usiadł szatan. A ja nie mógłbym siedzieć w towarzystwie szatana”. Ale ustępowanie niezrównoważonym nie oznacza poniżania się i to jest różnica między tymi dwiema sytuacjami ,gdzie ustępowanie oznacza panowanie nad swoim ‘’ja’’ i powstrzymanie jej od zdenerwowania lub zemsty, zaś poniżanie się-oznacza zaakceptowanie tego, czemu umysł zaprzecza. Wyraża to Koran:
„Allahowi nie podoba się rozgłaszanie złych słów chyba, że ktoś doznał niesprawiedliwości. A Allah jest słyszący, wszystkowiedzący! Czy wy czynicie dobro jawnie, czy w skrytości, czy też odpuścicie komuś zło-to zaprawdę Allah jest odpuszczający ,potężny!’’(4:148-149).
Powyższy fragment pochodzi z książki „Zarys Etyki Muzułmańskiej”, Muhammad Al-Gazali
